Не сці­хае па­меж­ны бой па­між эміг­ран­ц­кі­мі за­лож­ні­ка­мі Аляк­сан­д­ра Лу­ка­шэн­кі і яго па­лі­тыч­на­га пат­ро­на Ула­дзі­мі­ра Пу­ці­на ды поль­скі­мі ва­ен­ны­мі фар­мі­ра­ван­ня­мі роз­ных ві­даў. Поль­скі ўрад, прэ­зі­дэнт, ад­ным сло­вам кі­ру­ю­чая ка­а­лі­цыя не хо­ча паў­то­ру міг­ра­цый­на­га кры­зі­су 2015 го­да, ка­лі кан­ц­лер Ня­меч­чы­ны Ан­ге­ла Мер­кель наў­п­рост зап­ра­ша­ла ты­ся­чы міг­ран­таў пры­быць праз паў­д­нё­вую Еў­ро­пы ў еў­ра­пей­скія дзяр­жа­вы.

Дру­гім, не менш важ­ным фак­та­рам ёсць асэн­са­ва­ны по­гляд, што за­раз ма­ем ужо пра­я­вы гіб­рыд­най вай­ны, якая вя­дзец­ца не толь­кі су­праць Поль­ш­чы, але ўсіх кра­і­наў Еў­ра­са­ю­за. Пас­ля па­чат­ко­вай стры­ма­нас­ці і спаз­нен­ня ў рэ­ак­цы­ях з бо­ку еў­ра­пей­скіх струк­тур за­раз, зда­ец­ца, боль­шасць чаль­цоў еў­ра­пей­скай су­поль­нас­ці прыз­нае ра­цыю пры­ня­тым ра­шэн­ням і дзе­ян­ням поль­ска­га ўра­да. Не за­ста­ец­ца і без цвёр­дай па­зі­цыі мі­лі­тар­ны еў­ра­ат­лан­тыч­ны хаў­рус, які на ўсход­няй мя­жы НА­ТА ба­чыць афен­сіў­ныя гуль­ні пу­цін­скай па­лі­ты­кі з мэ­тай вык­лі­каць рэ­гі­я­наль­ныя кан­ф­лік­ты на бы­лой тэ­ры­то­рыі Са­вец­ка­га Са­ю­за.

Та­му ні­чо­га дзіў­на­га, што ў та­кой сі­ту­а­цыі Эсто­нія, Лат­вія, Літ­ва і Поль­ш­ча ад­на­га­лос­на вы­сту­па­юць су­праць міг­ра­цый­най і ін­фар­ма­цый­най вай­ны ў гэ­тай част­цы Еў­ро­пы. Усе вы­шэй­з­га­да­ныя дзяр­жа­вы так­са­ма па­чы­на­юць бу­да­ваць му­ры на сва­іх ад­рэз­ках мя­жы з Бе­ла­рус­сю, а Эсто­нія — з Ра­се­яй. Ці­ка­вым фак­там ва ўнут­ры­па­лі­тыч­най ба­раць­бе ў кож­най з кра­ін, ап­ра­ча Поль­ш­чы, з’яў­ля­ец­ца ад­на­дум­ства кі­ру­ю­чых ко­лаў і апа­зі­цыі ў спра­ве не­аб­ход­нас­ці та­кой бу­доў­лі. Як спра­вы ма­юц­ца ў на­шай дзяр­жа­ве, кож­ны з нас сам ба­чыць і мае свой по­гляд на іні­цы­я­ты­ву ўра­да. Мне, пуш­чан­ска­му дзі­ку, за­раз вы­па­дае толь­кі наг­ля­даць за тым, што дзе­ец­ца і су­ма­ваць, што та­кі мур ужо хі­ба на ве­кі вя­коў за­ма­цуе па­дзел зроб­ле­ны жа­лез­най зас­ло­най пас­ля ял­цін­ска-пат­с­дам­скіх кан­фе­рэн­цый 1945 го­да, які раз­рэ­заў су­поль­ны свет Са­коль­ш­чы­ны і Га­ра­дзен­ш­чы­ны, Гай­наў­ш­чы­ны, Бель­ш­чы­ны, Ся­мя­тыч­чы­ны і Бе­рас­цей­ш­чы­ны.

Для ма­іх прод­каў, жы­ха­роў не­вя­лі­кіх вё­са­чак ва­кол Бе­ла­веж­скай пуш­чы быў гэ­та чар­го­вы ка­нец све­ту пас­ля бе­жан­ства 1915 го­да, пры­хо­ду нем­цаў і са­ве­таў. Сла­ву­тая са­вец­кая сі­стэ­ма раз­дзя­лі­ла не толь­кі сем’і, але перш за ўсё су­поль­ную бе­ла­ру­скую на­цы­я­наль­ную па­мяць, су­поль­ную гі­сто­рыю ка­рэн­на­га на­сель­ні­цтва на адзі­най тэ­ры­то­рыі. За­раз з яш­чэ боль­шай сі­лай, як мі­фіч­ны сон вяр­та­юц­ца па­дзеі па­чат­ку шас­ці­дзя­ся­тых га­доў, ка­лі ж за сла­ву­тай і ў сён­няш­нім міг­ра­цый­ным пе­ра­ка­зе Ста­ры­ной і Бо­бін­кай двац­цаць га­доў пас­ля вай­ны ся­мей­ні­кі з раз­дзе­ле­ных вё­сак цу­дам гі­сто­рыі і пры­хіль­нас­ці та­дыш­ніх азі­яц­кіх вар­та­вых рас­кры­лі ку­сок мя­жы. Тое, што та­ды зда­ры­ла­ся, апі­саў на ста­рон­ках «Ні­вы» Мі­хал Ан­д­ра­сюк. Але тая па­дзея за­ста­ец­ца яш­чэ ў ся­мей­най па­мя­ці пуш­чан­скіх лю­дзей дзя­ку­ю­чы тым не­ве­ра­год­ным су­стрэ­чам, якія та­ды ме­лі мес­ца, а так­са­ма не­ве­ра­год­най са­лі­дар­нас­ці ад­на­вя­скоў­цаў на­конт маў­чан­ня пе­рад аша­ле­лы­мі по­тым ад злос­ці та­дыш­ні­мі па­меж­ні­ка­мі па абод­вух ба­ках мя­жы.

За­раз мі­нае амаль шэс­ць­дзе­сят га­доў ад тых па­дзей, а тут із­ноў наш ма­лень­кі ку­со­чак зям­лі трап­ляе ўжо не ў ла­каль­ную гі­сто­рыю, але ста­но­віц­ца хо­чаш не хо­чаш не­ад’­ем­най част­кай агуль­на­сус­вет­на­га па­лі­тыч­на­га кры­зі­су. Праз мя­жу і пуш­чу не ідуць да ся­бе як та­ды і пе­рад вой­на­мі­ бе­ла­ру­сы. Ужо за са­вец­кай, жа­лез­най, а по­тым за па­пя­ро­вай еў­ра­са­юз­най ві­за­вай зас­ло­най ез­дзі­лі праз па­меж­ныя пун­к­ты про­пу­ску. Па­да­рож­жа зай­ма­ла на­ват тры дні, ха­ця нап­раст­кі праз мя­жу мож­на бы­ло б спра­віц­ца да га­дзі­ны, ці дня ча­су. Але, ві­даць, не да­жыць мне дня, ка­лі на ро­ва­ры ляс­ны­мі сцеж­ка­мі і да­ро­га­мі па­е­ду па ўсіх тых мяс­ці­нах, дзе ван­д­ра­ва­лі мае дзя­ды, баць­кі, ад­на­вя­скоў­цы. І ніх­то па­а­ба­пал мя­жы не на­за­ве не толь­кі сва­я­коў, але не бу­дзе ве­даць, як на­зы­ва­юц­ца вё­сач­кі з дру­го­га бо­ку гра­ні­цы. А тыя жы­выя бу­дуць толь­кі паў­та­раць, што там ужо Ра­сія, а дру­гія, што за ага­ро­джай — Поль­ш­ча. Ад­п­лы­вае мая бе­ла­ру­ская, пуш­чан­ская Іта­ка, ра­ско­ла­тая дро­там і му­рам. І ады­хо­дзіць у веч­насць ра­зам з мо­гіл­ка­мі, на якія пра­вя­дуць апош­ніх пуш­чан­скіх аба­ры­ге­наў.

Яў­ген ВА­ПА