Пер­шыя Ка­ля­ды за на­мі. Па­ра­да­ва­лі яны нас сва­ёй на­ту­раль­най, ад­веч­най, пры­род­най сты­хій­нас­цю, пры­пі­са­най клі­ма­тыч­най улас­ці­вас­ці гэ­та­га ку­точ­ка зям­лі. Усё бы­ло як трэ­ба і так як ра­ней. На­ту­раль­ны ма­роз, пры­го­жае сон­ца, снег, скры­па­ю­чы пад бо­та­мі і ззя­ю­чы роз­ны­мі ад­цен­ня­мі бе­ла­га ко­ле­ру. Ад­ным сло­вам пас­ля за­цяж­ных, хмар­ных дзён з та­кой вя­лі­кай до­зай дэп­рэ­сіў­ных наст­ро­яў, пры­га­жосць све­ту Бо­жа­га вы­я­ві­ла­ся ў поў­най кра­се. На­пэў­на Уся­выш­ні ў та­кіх змроч­ных ча­сах і хві­лі­нах для ча­ла­ве­цтва вы­ра­шыў на­ват та­кім чы­нам па­це­шыць на­шы сэр­цы і ду­шы і за­нес­ці ўсмеш­ку і ра­дасць на стом­ле­ныя тва­ры. Про­ста, даць на­дзею з ад­чу­ван­ня пры­га­жос­ці зям­но­га све­ту на свя­точ­ныя і бу­дзён­ныя дні. На­пэў­на, ка­лі та­ды лю­дзі ўгля­да­лі­ся ў зор­нае не­ба, ча­ка­ю­чы з’яў­лен­ня той пер­шай, мі­стыч­най, віф­ле­ем­скай зор­кі, і спа­жы­ва­лі ка­ляд­ную вя­чэ­ру, то сло­вы звыш дзвюх ты­сяч га­доў гі­ста­рыч­най і рэ­лі­гій­най праў­ды, што «Хры­стос на­ра­джа­ец­ца! Сла­вім яго!» на фо­не жы­ва­піс­на­га над­вор’я, да­ва­лі боль­шую моц доб­рай энер­гіі, якой ха­це­ла­ся аб­до­рыць ся­мей­ні­каў і тых, пра якіх ду­ма­ем і мо­лім­ся.

На­дзея на­ра­джэн­ня Гас­под­ня­га і на­ша­га збаў­лен­ня так моц­на ад­чу­ва­ец­ца ў ка­ляд­ках, якія на шчас­це на­да­лей не­ад’­ем­на спа­да­рож­ні­ча­юць нам у раж­джэ­ствен­скім пе­ры­я­дзе. Іх воб­раз­насць слоў з са­ма­га мо­ман­ту на­ра­джэн­ня Ісу­са з хо­ла­дам но­чы, пя­чо­рай, се­нам і звя­ра­мі, ма­ця­рын­скай лю­боўю, а по­тым тра­гіч­ны­мі па­дзе­я­мі за­бі­тых ма­лень­кіх дзя­цей у спа­лу­чэн­ні з ба­ча­ны­мі іко­на­мі ў цар­к­ве і свец­кі­мі, ма­стац­кі­мі кар­ці­на­мі бы­лі для мя­не з са­ма­га дзя­цін­ства мес­цам бяз­меж­на­га све­ту ўяў­лен­няў і фан­та­зій. Воб­раз­най твор­час­ці пуш­чан­ска­га дзі­ця­ці, дзе на­ту­ра­лізм жыц­ця і смер­ці спа­да­рож­ні­чае на­ту­раль­ным чы­нам з пер­шых дзён твай­го ба­чан­ня, ад­чу­ван­ня, па­мя­тан­ня, тва­іх пер­шых эмо­цый, ра­дас­ці і слёз. А та­ды ў гэ­ты час сто­я­чыя ў цар­к­ве ёл­кі, на­мёр­з­лыя ра­ней у ле­се, та­юць і ад­да­юць свой не­паў­тор­ны, жы­віч­ны во­дар пад ча­ла­ве­чым ды­хан­нем і по­лы­мем свят­ла со­цень све­чак, мё­дам па­ху­чых. А пах­ла яш­чэ так­са­ма ка­жу­хам і ла­да­нам ка­дзі­ла. Гэ­тыя хві­лі­ны ўво­дзі­лі мя­не заў­сё­ды ў ней­кі стан ле­ту­цен­ня. Аро­ма­тэ­ра­пія пры­ро­ды і свя­та, плы­ву­чая му­зы­ка хо­ру і ба­цюш­кі сло­ва ма­літ­вы даз­ва­ля­лі мне, сто­я­ча­му ў пры­хад­ской, вэр­стоц­кай цар­к­ве, заж­му­ру­жыў­шы вей­кі і во­чы, ля­цець у ча­се і пра­сто­ры, да той Віф­ле­ем­скай пя­чо­ры. Ва­кол бы­ло ўсё той та­ем­на-кас­міч­най не­ве­ра­год­нас­цю, што не пе­ра­сту­піць ня­бач­ныя дзве­ры свай­го ка­раб­ля ча­са­вы­мя­рэн­ня, бы­ло б про­ста зла­чын­ствам над дзя­цін­ствам.

Я та­ды не ве­даў хто та­кі Ша­гал і пра яго па­лё­ты над род­ны­мі мяс­ці­на­мі. За яго кар­ці­на­мі і ма­стац­кі­мі па­да­рож­жа­мі-сна­мі ад­ля­цеў са сту­дэн­ц­кі­мі га­да­мі. Так­са­ма ду­маю, што ў тую поў­ную цу­даў ка­ляд­ную ноч, у на­шай пры­ход­скай цар­к­ве, у све­це Бо­жых і ме­та­фі­зіч­ных з’яў, пе­ра­ся­ка­лі­ся мы не адзін і не два ра­зы з ма­ім сяб­рам Мі­шам Ан­д­ра­сю­ком, з су­сед­няй пуш­чан­скай вё­скі. Пра што ён та­ды ма­рыў і ле­ту­це­ніў аба­вяз­ко­ва па­га­во­рым з ім па ду­шы ўжо блі­жэй­шым ча­сам, за сту­дзень­скім ка­ляд­ным ста­лом. Ад­нак то ён, бу­ду­чы ўжо да­рос­лым, для на­шай, агуль­на бе­ла­ру­скай, пра­за­іч­най лі­та­ра­ту­ры стар­та­нуў ра­зам з Коль­кам з‑над Гай­наў­кі ў свой бяз­меж­на-звыш­зям­ны па­лёт. А тую ўсю поў­ню све­ту ба­ча­на­га і не­ба­ча­на­га, ад­чу­валь­на­га і не­да­ты­каль­на­га на­шым пуш­чан­скім лю­дам уда­ло­ся па-май­стэр­ску ўклас­ці яму ў гу­кі род­на­га сло­ва. Сло­вы на­ні­за­ныя на ня­бач­ную, ня­бес­ную ніт­ку тка­ную па­між не­бам і зям­лёю, бы тая лес­ві­ца, з якой мо­жаш яш­чэ ле­пей ад­чу­ваць тыя ўсе цу­ды ка­ляд­най но­чы.

І ка­лі ка­ляд­ны пе­ры­яд у жыц­ці бе­ла­ру­ска­га на­ро­да ёсць за­раз над­звы­чай цяж­кім, то заў­сё­ды за­ста­ец­ца нам на­дзея про­ста на доб­рыя спра­вы. І ма­лыя, і вя­лі­кія. Мно­гія ўжо сум­ня­ва­юц­ца і не да­юць ве­ры, што бу­дзе той леп­шы час. Але ўзга­дай­ма та­ды, як мы, дзяць­мі бу­ду­чы, ча­ка­лі Ка­ляд і тых па­да­рун­каў, якія на­мі за­ма­ры­лі­ся. Не­а­ба­вяз­ко­ва іх мы ат­рым­лі­ва­лі тут і за­раз. З не­ка­то­ры­мі трэ­ба бу­дзе спра­віц­ца ўжо са­мім нам, бу­ду­чы да­рос­лы­мі і ад­каз­ны­мі за ка­ляд­ныя цу­ды для на­ступ­ных па­ка­лен­няў.

Яў­ген Ва­па